مواد تشکیل دهنده پلاستیک سوخت های فسیلی از قبیل نفت و گاز می باشند. از ترکیب نفت و گاز با اکسیژن و کلر می توان انواع پلاستیک را تولید کرد. بهتر است بدانید که پلاستیک ها در واقع موادی حقیقی هستند که برای اولین بار توسط انسان ساخته شده اند.
در واقع مواد تشکیل دهنده پلاستیک بر پایه عناصر شیمیایی از قبیل کربن، اکسیژن، هیدروژن، نیتروژن، کلر و گوگرد می باشد. این عناصر از آب، هوا، گاز و زغال سنگ و گیاهان زنده یافت می‌شوند. انسان توانست این عناصر را تهیه و خالص سازی، سپس از طریق واکنش های شیمیایی گوناگون آنها را با یکدیگر ترکیب کند. از ترکیب این عناصر رشته های متعددی از عناصر گوناگون ساخته می شود. این رشته های متعدد در طیف گسترده ای از پلیمر ها کاربرد دارند که امروزه آنها را به عنوان پلاستیک می شناسیم. می توان پلیمر های مختلف را از ترکیب های متنوعی از عناصر تولید کرد که در نهایت سبب ایجاد خاصیت مطلوبی در محصول می شوند.
بخش بزرگی از دنیای امروز مربوط به پلاستیک است. زباله های حاصل از پلاستیک در طبیعت در اندازه وسیعی انباشته می‌شوند. البته تنها ۹ درصد از پلاستیک ها قابل بازیافت هستند. بنابراین اکثر پلاستیک ها سبب آلودگی محیط زیست می شوند. پلاستیک ها به دلیل قیمت کم، وزن سبک، ماندگاری بالا، مقاوم بودن نسبت به تخریب، خواص مکانیکی و دمایی بسیار مناسب توانستند کم کم جایگزین چوب، گل، فلزات، شیشه و دیگر ترکیبات شوند. در قرن بیستم پلاستیک به عنوان مهم ترین ابزار مورد استفاده در دنیا شناخته شد. برای تولید پلاستیک از نفت خام که غیر تجدید پذیر است، استفاده می کنند. برای تولید پلاستیک های بسته بندی روزانه ۲۰۰ هزار بشکه نفت مصرف می شود.
پلاستیک به مواد مصنوعی یا نیمه مصنوعی گفته می شود که از فرایند بسپارش یا پلیمریزاسیون به دست آمده باشند، بنابراین پلاستیک را نمی‌توان به صورت طبیعی پیدا کرد. پلاستیک‌ها به شکل های مختلفی قابل تبدیل هستند. در واقع یکی از ویژگی های بارز پلاستیک ها شکل پذیری خوب آنها است. پلاستیک ها را می توان در اثر فرایندهای حرارتی و مکانیکی به انواع مختلفی تولید کرد. انواع مختلف پلاستیک قابل تولید است. برای مثال پلاستیک هایی وجود دارند که در دمای ۲۰۰ درجه فارنهایت ذوب می شوند. در مقابل بعضی از مواد پلاستیکی قابلیت تحمل دمای ۱۰۰۰ درجه فارنهایت را هم دارند. پلاستیک ها را می توان در سه دسته مختلف ترموپلاستیک ها، ترموست ها و الاستومرها تقسیم‌بندی کرد. هر کدام از انواع پلاستیک ویژگی مختص به خود را دارند.
سوخت های بر پایه کربن، سبب آزاد شدن حجم عظیمی از گازهای گلخانه‌ای و اتمسفر می‌شوند که در نهایت سبب گرم شدن کره زمین خواهد شد. در واقع نشر زیاد گازهای گلخانه‌ای و حمایت از محیط زیست سبب شد تا گروه جدیدی از پلاستیک ها به روی کار بیایند. این نوع پلاستیک ها به پلاستیک های زیستی معروف هستند. ظروف پلاستیکی از مواد شیمیایی ساخته شده اند. برخی از این مواد شیمیایی از قبیل بیسفنول A و فتالات بسیار مضر هستند. توصیه می شود از استفاده ظروف پلاستیکی که از این دو ماده شیمیایی مضر ساخته شده اند جداً پرهیز کنید، زیرا این دو ماده شیمیایی هورمون های انسان را بهم می ریزند.
یکی از راه های حل مشکلات زیست محیطی جایگزین پلاستیک های نفتی با پلاستیک های زیستی است. منظور از پلاستیک زیستی در واقع زیست توده هایی از قبیل روغن و چربی گیاهان، نشاسته، ذرت و … است. میکروارگانیسم ها در حضور برخی منابع می توانند پلاستیک های زیستی را تولید کنند.
همانطور که در بالا اشاره کردیم مواد تشکیل دهنده پلاستیک متفاوت است. بنابراین هر نوع پلاستیک کاربرد مخصوص به خود را دارد. در اینجا به چند نوع مواد مختلف تشکیل دهنده پلاستیک اشاره خواهیم کرد.
این نوع مواد تشکیل دهنده پلاستیک در بطری آبمیوه، آب، روغن سبزیجات، دهانشویه، سس سالاد و … کاربرد دارد. این نوع پلاستیک در بسته بندی کره بادام زمینی و شیشه‌های ترشی هم قابل استفاده است. پلی اتیلن ترافتالات در واقع سبک و شفاف است. این نوع پلاستیک برای یک بار استفاده تولید می شود. در بعضی موارد بر روی ظروف پلی اتیلن ترافتالات علامت PET نوشته می شود. جالب است بدانید که ظروفی که حاوی بیسفنول A و فتالات نیستند آنتیموان دارند. آنتیموان سرطان زا است. در صورت استفاده مجدد از ظروف یکبار مصرف باکتری های مضر رشد می کنند.
ظروف شیر، بطری های مواد شوینده، کیسه های فریزر، کیسه های پلاستیکی خوار و بار از این نوع پلاستیک ساخته می شوند. پلی اتیلن با چگالی بالا نسبتاً سفت است. این نوع مواد تشکیل دهنده پلاستیک بیسفنول A و فتالات ندارد. اما سایر مواد شیمیایی در این نوع پلاستیک موجود است. برای این نوع پلاستیک علامت HDPE نوشته می شود.
این نوع مواد تشکیل دهنده پلاستیک به دلیل دارا بودن فتالات ممکن است مشکلات ناباروری در حیوانات و انسان ها را ایجاد کند. پلی وینیل کلرید در دو حالت نرم و قالب پذیر و یا سفت و قالب ناپذیر موجود است. حالت نرم و قالب پذیر شفاف می باشد. ظروف غذا معمولاً از این نوع پلاستیک ساخته می شوند. می توان گفت بطری های آبمیوه، بطری روغن آشپزی، بسته بندی شفاف غذا و لوله های PVC از پلاستیک پلی وینیل کلرید ساخته می شوند. علامت مخصوص این نوع پلاستیک V می باشد.
برای ساخت بسته بندی غذاهای یخ زده و بطری های ادویه از پلی اتیلن با چگالی کم استفاده می کنند. این نوع پلاستیک انعطاف پذیری مناسبی دارد و در برابر بسیاری از حلال ها مقاوم است. هیچگونه مواد شیمیایی مضری در این نوع پلاستیک وجود ندارد. علامت LDPE برای این نوع پلاستیک در نظر گرفته شده است.
این نوع مواد تشکیل دهنده پلاستیک هیچگونه مواد شیمیایی زیان آوری را وارد غذا و نوشیدنی ها نمی‌کند. از پلی پروپیلن در بسته بندی ماست، دارو، نوشیدنی ها و سس ها استفاده می کنند. این نوع پلاستیک انعطاف پذیر سخت و نیمه شفاف می باشد. همچنین این پلاستیک در برابر بسیاری از حلال ها مقاومت دارد. علامت PP مختص این نوع پلاستیک است.
این نوع مواد تشکیل دهنده پلاستیک به دلیل دارا بودن بیسفنول A بسیار زیان آور است. علامت PC و یا OTHER را برای این نوع پلاستیک در نظر گرفته اند. معمولاً از این نوع پلاستیک برای تولید بطری های آب سرد 3 و یا ۵ گالنی و لیوان های قهوه بیرون بر استفاده می کنند. این پلاستیک به دلیل نشکن بودن در ساخت این ظروف کاربرد دارد.
